W dniu 19 października 2021 roku w przestrzeni Powiatowej i Miejsko-Gminnej Biblioteki Publicznej im. Wiktora Bazielicha w Starym Sączu zaprezentowana została wystawa: „Sprawiedliwi Powstańcy ’44”.
Wystawa, której pomysłodawcą i organizatorem jest Muzeum Polaków Ratujących Żydów podczas II wojny światowej im. Rodziny Ulmów w Markowej, przedstawia bohaterskich obrońców stolicy w czasie Powstania Warszawskiego 1944 roku. Ekspozycja prezentuje sylwetki 19 osób – Sprawiedliwych Wśród Narodów Świata, wśród których zobaczyć można osoby takie jak:
- Władysław Bartoszewski,
- Jadwiga Boczar,
- Aniela Cieszkowska,
- Jan Dobraczyński,
- Mieczysław Fogg,
- Zofia Franio,
- Tadeusz Gebethner,
- Eugeniusz Guzek,
- Aleksander Kamiński,
- Irena i Feliks Kanabusowie,
- Tadeusz Kern – Jędrychowski,
- Zofia Kossak – Szczucka,
- Kazimierz Leski,
- Irena Sendlerowa,
- Stanisław Steczkowski,
- Feliks Widy-Wirski,
- Wacław Zagórski,
- Jan Żabiński.
W założeniach autorów tekstów: Anny Stróż – Pawłowskiej, Kamila Kopery, Jakuba Pawłowskiego każda z postaci wyeksponowana została poprzez graficzny portret, a biogramy uporządkowane w ramach dwóch bloków tematycznych prezentujących etap walki w Powstaniu Warszawskim, a także epizod ratowania Ofiar Holocaustu – społeczności żydowskiej podczas II wojny światowej przez Bohaterów walki w obronie Ojczyzny, których starania finalizowało przyznanie po wojnie tytułu Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata. Na planszach stanowiących projekt graficzny autorstwa Mateusz Birka zamieszczono ponadto informacje uzupełniające w postaci grafik, cytatów oraz źródeł ikonograficznych. Koordynatorami produkcji, której wernisaż miał miejsce w 2019 roku, są: Katarzyna Nowicka i Marcin Zgłobiś.
Gośćmi historycznej ekspozycji byli:
- wiceprzewodniczący Rady Miejskiej – Sławomir Szczepaniak,
- radna Rady Miejskiej – Julia Dziedzic,
- Piotr Tarnawski i Marcin Zgłobiś – specjalista ds. ekspozycji -pracownicy Muzeum Polaków Ratujących Żydów podczas II wojny światowej im. Rodziny Ulmów w Markowej – partnera projektu „Był sobie sztetl…” objętego honorowym patronatem świadka historii – Bronisławy Horowitz – Karakulskiej oraz prof. Aleksandra Skotnickiego,
- wicedyrektor Szkoły Podstawowej nr 1 im. ks. prof. Józefa Tischnera w Starym Sączu – Barbara Dyrek,
- prezes Stowarzyszenia na Rzecz Osób Niepełnosprawnych „Gniazdo” – Zofia Wcisło,
- prezes Stowarzyszenia Amici Hungariae – Witold Kaliński,
- Urszula Dzięga – nauczycielka historii starosądeckiej SP1,
- Małgorzata Popiela z młodzieżą z Internatu Międzyszkolnego w Starym Sączu,
- czytelnicy starosądeckiej biblioteki.
Zabierając głos – Marcin Zgłobiś – prelegent starosądeckiego wernisażu wystawy, podkreślił rolę bohaterów wystawy zaangażowanych w heroiczną walkę ratowania Ojczyzny i ludzkiego życia.
Jak podkreślają autorzy i pomysłodawcy ekspozycji:
„Na powstańców warszawskich można i trzeba spoglądać z wielu perspektyw. Wybrane postaci różni tak wiele – wiek, płeć, pochodzenie społeczne, poglądy polityczne, zainteresowania. Mimo to nietrudno dostrzec wspólny mianownik – wierność uniwersalnym wartościom, nonkonformizm, zaangażowanie i odpowiedzialność. Prezentowane biogramy to historie podwójnej walki. Pierwsza to bezpośrednie starcie z niemieckim okupantem, druga to walka z nim w ukryciu. I jedna, i druga to przejaw troski o pokrzywdzonych współobywateli i ojczyznę. Obie prowadzone są w poczuciu bezsilności, gniewie i wszechobecnym strachu – w każdym wypadku realną ceną za sprzeciw wobec dokonującej się krzywdy jest śmierć. W tle wciąż pozostaje wyniszczona kilkuletnią okupacją Polska, zmagająca się z nazistowskim i sowieckim wrogiem…”
Wystawa, przygotowana w związku z 75. rocznicą wybuchu Powstania Warszawskiego, jest efektem współpracy nawiązanej z Muzeum Polaków Ratujących Żydów podczas II wojny światowej im. Rodziny Ulmów w Markowej w związku z organizacją w Starym Sączu Starosądeckiego Dnia Pamięci o Sprawiedliwych Wśród Narodów Świata i Ofiarach Holocaustu – inicjatywy „Nie wszystkie światła gasną” zaplanowanej w ramach realizacji zadań projektu edukacyjno – wychowawczego „Był sobie sztetl…” koordynowanego przez Monikę Jackowicz – Nowak – dyrektor Powiatowej i Miejsko – Gminnej Biblioteki Publicznej im. Wiktora Bazielicha w Starym Sączu, Katarzynę Karlak – dyrektor ANGLOSTACJI – Szkoły Języka Angielskiego oraz Jadwigę Postawę – autorkę projektu „Był sobie sztetl…” realizowanego m.in. z uczniami Szkoły Podstawowej nr 1 im. ks. prof. Józefa Tischnera w Starym Sączu.
Jadwiga Postawa
