Rodzina Ulmów w relacji Jerzego Ulmy
W czerwcu 2021 roku – miesiącu honorującym Diecezjalne Święto Rodziny celebrowane na starosądeckim Ołtarzu Papieskim z udziałem biskupa tarnowskiego Andrzeja Jeża, w Szkole Podstawowej nr 1 im. ks. prof. Józefa Tischnera w Starym Sączu zainaugurowano spotkanie online z udziałem przedstawiciela Rodziny Ulmów – panem Jerzym Ulmą, bratankiem Józefa Ulmy.
Józef i Wiktoria Ulmowie byli mieszkańcami czteroipółtysięcznej wsi Markowa w przedwojennym województwie lwowskim, a dzisiejszym województwie podkarpackim. Podczas okupacji niemieckiej, zapewne pod koniec 1942 r., mimo biedy i zagrożenia życia Ulmowie dali schronienie ośmiorgu Żydom: Saulowi Goldmanowi i jego czterem synom (w Łańcucie nazywano ich Szallami), a ponadto dwóm córkom oraz wnuczce Chaima Goldmana z Markowej – Lei (Layce) Didner z córką o nieznanym imieniu i Geni (Gołdzie) Grünfeld. O fakcie ukrywania Żydów przez rodzinę Ulmów doniósł Niemcom prawdopodobnie Włodzimierz Leś – granatowy policjant z Łańcuta. Rankiem 24 III 1944 r. przed ich dom przybyło pięciu niemieckich żandarmów oraz kilku granatowych policjantów. Dowodził nimi por. Eilert Dieken. Najpierw zamordowano Żydów, potem Józefa i Wiktorię (będącą w siódmym miesiącu ciąży). Następnie Dieken podjął decyzję o zabiciu dzieci.
W 1995 r. Wiktoria i Józef Ulmowie zostali uhonorowani pośmiertnie tytułem Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata. W 2010 r. prezydent RP Lech Kaczyński odznaczył ich Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. W 2003 r. w diecezji przemyskiej rozpoczął się proces beatyfikacyjny rodziny Ulmów, który obecnie toczy się w Watykanie.
Prelekcję honorującą w świadomości wychowanków SP1 pamięć o heroicznej Rodzinie Ulmów – Sprawiedliwych Wśród Narodów Świata – zaplanowały: pani Monika Jackowicz – Nowak – dyrektor Powiatowej i Miejsko – Gminnej Biblioteki Publicznej im. Wiktora Bazielicha w Starym Sączu oraz pani Jadwiga Postawa – autorka projektu „Był sobie sztetl…”, zapraszając do udziału w prelekcji młodzież SP1 – czytelników starosądeckiej biblioteki oraz wychowawców klas.
Edukacyjne wydarzenie – przygotowane za zgodą dyrektora Muzeum Polaków Ratujących Żydów podczas II wojny światowej im. Rodziny Ulmów w Markowej Pana Waldemara Rataja, dzięki zaangażowaniu pracowników: Pana Jerzego Ulmy i Pana Marcina Zgłobisia – zaproponowano w ramach współpracy koordynatorów projektu „Był sobie sztetl…” z instytucją promującą pamięć o zwykłej – niezwykłej Rodzinie Wiktorii i Józefa Ulmów.
Postawa i męczeństwo Rodziny Ulmów jest świadectwem kultury solidarności, która podczas II wojny światowej kształtowała zachowania i czyny wielu Polaków w stosunku do ich żydowskich sąsiadów.
Rekomendacji wydarzeniu popularyzującemu historię II wojny światowej udzielił prof. Piotr Gliński – wicepremier, Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego, stwierdzając:
Gorąco namawiam do odkrywania historii bohaterów, którzy oddali życie, niosąc pomoc tym, którzy jej najbardziej potrzebowali, w czasach, w których prosty odruch solidarności wymagał często heroizmu. Pamiętajmy o tym także dlatego, że nie wiemy, nikt z nas nie wie, czy byłoby nas wtedy na to stać…
Jadwiga Postawa